manyetik raylı tren ne demek?

Manyetik levitasyon ya da kısaca Maglev, iki mıknatıs kümesinin kullanıldığı tren ulaşım sistemi. Mıknatıs kümelerinden biri treni raylardan yukarı doğru iterken diğer mıknatıs kümesi, sürtünme kuvvetinin olmamasından faydalanarak treni ileri doğru iter. Orta mesafelerde (genellikle 320–640 km) maglev, yüksek hızlı trenlere ve uçaklara yakın bir performans sunabilir.

Maglev tren teknolojisi, büyük ölçüde geliştirilme aşamasında olduğu için henüz yaygın olarak kullanılmaya başlanmadı. Şu anda Almanya ve Japonya, maglev tren teknolojileri üzerinde çalışmaktadır. Maglev trenlerin günlük yaşamdaki ilk örneği, Çin'in Şanghay kentinde kullanılmaya başlandı. 30 kilometrelik bir hat üzerinde çalışan tren, bu mesafeyi 7 dakika 20 saniyede geçebiliyor.¹

Maglev kavramı, aslında günlük hayatta çok uzak olmadığımız bir kavram. Bildiğimiz gibi, iki mıknatısın eş kutupları birbirini iter. Alt alta uygun şekilde konulmuş iki mıknatıstan biri manyetik itme kuvvetlerinin etkisiyle diğerinin üzerinde hiçbir şeye değmeden havada durabilir.

Maglev trenleride temelde bu ilkeyle çalışırlar. Maglev trenlerin altında mıknatıslar bulunur. Aynı zamanda maglev trenler için özel olarak üretilmiş tren raylarında da elektromıknatıslar bulunur. Elektromıknatıs, bir telin üzerinden elektrik akımı geçmesiyle oluşturulan manyetik alana sahip mıknatıstır. Tellerden akım geçmediğinde manyetik etki de ortadan kaybolur ya da akımın yönü kontrol edilerek mıknatısın kutupları değiştirilebilir. Bu mıknatıslar sayesinde tren, raylar üzerinde 10 milimetrelik bir yükseklikte ilerler. Raylarla temas olmadığı için sürtünme büyük ölçüde azaltılmış olur. Trenin şekli de havayla sürtünmeyi en aza indirecek şekilde tasarlanır.

Maglev trenler, normal trenlere oranla daha hızlı ve ucuz olmalarına karşın, çok güçlü elektromıknatıslar ve çok duyarlı kontrol sistemleri gerektiriyor ve günümüz teknolojisi bu trenlerin yaygın kullanımına izin verecek kadar gelişmiş değil. Maglev trenlerin önündeki diğer büyük engelse, normal tren raylarında çalışamıyor olmaları. Bu konuda çalışmalar var. Normal tren raylarının ortasına yapılan bir sistem ile Maglev ve normal trenlerin aynı rayları kullanması planlanıyor. Bu trenler için yerleşim merkezleri arasında özel hatlar döşenmesi gerekiyor ve bunun maliyeti de hayli yüksek. Fakat geçen zamanla birlikte gelişen teknoloji, maglev trenlerin avantajlarını arttırdıkça bu maliyet göze alınabilir. Gelecekte bu tür trenler, özellikle ülke içi yolcu taşımacılığında havayolu taşımacılığının yerini alabilir.

Türkiye’de Maglev Trenlerinin Uygulanabilirliğinin Araştırılması

Jesse Powell ve Gordon Danby adındaki iki bilim insanı bir treni havaya kaldırabilmek için süper iletken mıknatıslar kullanmayı düşündüler. (Süper iletken mıknatıslar, manyetik alanın gücünü önemli ölçüde arttıran kullanım sırasında aşırı derecede soğutulan elektromıknatıslardır.) Bu düşüncelerini 1960 yılında gerçekleştirdiler ve Brookhaven Ulusal Laboratuvarında yaptıkları çalışmalar sonucunda Maglev trenlerinin ilk adımını attılar.

Ülkemizde geçmiş dönemde karayollarına yapılan yatırımlar önemli yer tutmaktadır. Fakat karayollarına önem verilirken diğer ulaşım türlerinin arka plana atılmış olması olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Karayolları her ne kadar kapıdan kapıya taşımacılığa imkân sağlıyor olsa da sürekli artan petrol fiyatları ve diğer harcamalar karayolu taşımacılığının negatif yönlerini ortaya çıkarmaktadır. Bu yüzden ulaştırma sektöründe; karayolu, havayolu, denizyolu ve son olarak da ulaştırmada boru hatlarının kombine bir şekilde kullanımı planlanmaktadır.²

Bu taşımacılık türlerinde kuşkusuz zaman kavramı tercihleri belirleyen önemli parametrelerden birisidir. Ülkemizde son yıllarda yüksek hızlı tren kullanımına yönelik politikalara hız verilmiştir. Hızlı trenlerin son teknolojisi olan Manyetik Levitasyonlu Tren (Maglev) treninin kullanımı dünya genelinde yaygınlaşmaya başlamıştır. Ülkemizde Maglev trenleri ile ilgili olarak farklı bilimsel çalışmalar yapılmış olmasına rağmen bu trenlerin hayatımıza girmesi için yapılan teknik araştırmalar henüz çok yenidir. Bu çalışmada Maglev trenin dünyadaki uygulamalarından bahsedilmiş ve yapım maliyetleri ile ilgili incelemeler yapılmıştır. Sonuç kısmında ise Maglev tren sisteminin ve teknolojilerinin hangi mesafelerde daha uygulanabilir olduğu belirlenmiştir.³